dinsdag 26 januari 2010

SLOTANALYSE: Een leerschool voor de schrijver

De elfde editie van het Hollandse Nieuwe festival was een uitgelezen plek om te zien wat de volgende generatie toneelschrijvers te bieden heeft. In hoeverre kwam wat het publiek zag overeen met wat de schrijvers in gedachten hadden?

Door Michiel Bulthuis

“De opzet is niet om te maken wat de schrijver wil,” volgens artistiek leider van Hollandse Nieuwe Paulette Smit. “Die mag lijdzaam toekijken,” grapt ze erachteraan. “Het is bedoeld als leerproces. Je moet dwingend genoeg schrijven. In principe heeft de schrijver geen contact met de regisseur en de acteurs. De enige restrictie is dat de tekst alleen mag worden aangepast met toestemming van de schrijver. Dat is met Kim Buntsma’s stuk gebeurd. We hebben haar daarover gebeld en ze maakte totaal geen bezwaar. ‘Ga maar lekker aan de slag,’ zei ze.”

Acht beginnende schrijvers lieten hun script bewerken tot een toneelstuk dat tijdens het Hollandse Nieuwe festival werd getoond. De acteurs, regisseurs, dramaturgen en decorontwerpers kregen twee weken de tijd om het stuk vorm te geven. Van 4 tot 7 november waren deze voorstellingen op het Westergasfabriekterrein te zien.

Levenswijsheden
Hollandse Nieuwe is dus vooral een leerschool voor de beginnende schrijvers. Daniël Osei Bonsu, schrijver van ‘De Luchtballon’, weet al wat hij de volgende keer anders doet: “Ik was bij een van de eerste repetities en ze waren nog bezig met dingen opbouwen. Ik denk dat het stuk anders was geworden als ik daar niet bij was geweest. Een aantal dingen waren een beetje onduidelijk. Dat komt denk ik, doordat ik geen synopsis erbij had gedaan.”

“Mijn stuk was wat ingewikkelder dan de rest. Er zaten veel filosofische teksten en beroemde citaten in.” Zijn hoofdpersoon, Brian, haalt al zijn levenswijsheden uit filosofische boeken. Als hij op een dag een eveneens belezen jongedame tegenkomt, neemt zijn leven een onverwachte wending.

Pakweg een halve maand na de repetitie zag Bonsu de uitwerking van zijn script. “Ik vond het mooi. Het was iets anders dan ik bedoeld had. De benadering van de jongedame in mijn stuk was bijvoorbeeld anders. Naar mijn idee was zij meer dame, heel zwoel, best wel smooth. Type Sex and the City, hoogopgeleid. Ze praat niet veel, maar áls ze praat let iedereen op! In het stuk hield ze korte pauzes en was ze best luidruchtig. Ze hebben hun eigen interpretatie aan het stuk gegeven.”

Multi-interpretabel
“De voorstelling was heel anders dan ik me had voorgesteld,” vindt ook Omar Dahmani. Zijn ‘Zaka de Klootzak’ sleepte de Hollandse Nieuwe Toneelschrijfprijs én de Hollandse Nieuwe Publieksprijs in de wacht. “De hoofdlijnen van wat ik wilde vertellen zaten er wel in. Wat kleinere dingetjes, de achterliggende gedachte, zullen maar door een paar mensen in de zaal zijn opgepikt. Het is multi-interpretabel, zeg maar.”

‘Zaka de Klootzak’ vertelt het verhaal van drie vrienden die elke dag op hetzelfde bankje over dezelfde dingen praten. “Ik ben een aantal keren bij de repetities geweest en ze hadden wel wat vragen,” herinnert hij zich. “Onder andere over de straattaal. Een aantal dingen hadden ze echt niet begrepen. Vanaf het begin heb ik duidelijk gemaakt dat ik dingen in overleg wil doen en dat ik het ook wil horen als zij ideeën hebben. De acteurs hebben veel eigen input gehad.”

Dahmani is erg tevreden met wat er op het festival te zien was: “Het is beter geworden dan ik had gedacht. Ze hebben echt het verhaal eigen gemaakt. Het stukje dat Roy verliefd is op een actrice bijvoorbeeld. Dat is gewoon iets kleins dat ik erin had gestopt. Zij lieten daar stiltes vallen en speelden met het publiek. Daardoor werd het echt een ding.”

Anders
Het liep anders met ‘Vrouwvolk’ van Donatella Civile. In haar stuk vieren zeven vrouwen de veertigste verjaardag van een man, voor wie ze allemaal iets hebben betekend. Bij aankomst op zijn landgoed blijkt hij echter overleden te zijn. “Qua toon was het anders dan hoe het in mijn hoofd zit,” legt ze uit. “Er zit niet veel energie in de stem van iemand, waarvan een geliefd persoon overleden is. De toon moet laag zijn. De voorstelling op het festival was heel erg up van toon.”

“Ik waardeer de moeite die ze ervoor gedaan hebben. Voor iedereen is het jammer als een samenwerking niet zo goed verloopt. Dit kan, dit gebeurt. Het is zonde. Ik heb heel veel gehad aan de gesprekken achteraf. De actrices hebben flink ermee lopen worstelen. De tekst moet zo dwingend zijn dat het niet van toon kan wijzigen.”

maandag 11 januari 2010

SLOTANALYSE: 'Hollandse Nieuwe is het nieuwe Holland'

Door Ilrish Kensenhuis

Schrijvers Omar Dahmani en Ger van Veen delen de toneelschrijfprijs op de elfde editie van het Hollandse Nieuwe Festival. Een festival dat theaterproductiehuis MC om het jaar organiseert. Saillant detail; Omar is 19 jaar, is van Marokkaanse komaf en verwierf in zijn woonplaats Amsterdam en omstreken naamsbekendheid als upcoming rapvirtuoos.
Ger van Veen beweegt zich ruim twintig jaar in het schrijversvak, schreef veel journalistiek materiaal, is van origine Nederlands en is vergeleken met zijn opponent de senior van dit stel te noemen. Zo op het eerste gezicht lijken deze mensen niets of nauwelijks iets met elkaar te maken te hebben. Maar ondanks al deze verschillen lukt het MC om mensen zoals Omar en Ger in één context samen te brengen. Hoe komt deze cross-over tussen mensen met verschillende achtergronden, afkomstig uit verschillende culturen en werkend met een verscheidenheid aan disciplines tot stand? En waarom is MC dé plek hiervoor.

Hollandse Nieuwe is een festival dat nieuwe talentvolle schrijvers en makers de kans biedt om zich met hun concepten in de kijker te spelen en op deze manier kans te maken op de Hollandse Nieuwe toneelschrijf-of makersprijs; een prijs waarmee zij hun eenakter of presentatie onder professionele begeleiding van MC verder kunnen ontwikkelen.
De winnende eenakters en/of presentaties worden door MC in productie genomen. Maar ook de eenakters en presentaties die niet in de prijzen vallen hebben kans om elders doorontwikkeld te worden.

De roots van het festival liggen bij Theater Cosmic en het festival was lange tijd enkel gericht op (nieuwe) toneelschrijvers. Door de fusie tussen Cosmic Theater en Made in da Shade tot MC heeft Hollandse Nieuwe een metamorfose ondergaan. Zo is er nu naast plek voor schrijvers ook plek voor (nieuwe) theatermakers en krijgen ook makers van buiten Nederland de gelegenheid om hun werk op het festival te presenteren.
De uit Groot – Brittannië afkomstige en net afgestudeerde Lasana Shabazz maakte tijdens de elfde editie van het festival vele tongen los met zijn eenakter 'Coontown' waarin hij de materie Blackface op geheel eigen wijze etaleerde. Een koppeling naar de huidige Nederlandse samenleving was snel gemaakt. Maar ook Tjon Rockon verlegde grenzen en maakte een eenakter genaamd 'Double Dong' waarin hij homoseksualiteit binnen de HipHopcultuur belicht. Een onderwerp dat leeft, maar vaak onbesproken bleef. Het gebruik van dans en muziek werd ook in deze eenakters niet geschuwd. Beide heren legden met de door hun gekozen onderwerpen niet alleen hun vinger op een zere plek maar sloten ook naadloos aan bij hetgeen waar MC voor staat; multicultureel, multidisciplinair en nu.

Hollandse nieuwe is echter geen plek waar schrijvers en makers met een kleurtje kansen wordt gegeven om hun kleur, maar juist een plek waar ze dingen kunnen uitproberen die op andere plekken en in een andere context (misschien) niet of anders worden begrepen*. MC brengt schrijvers en makers bij elkaar en door hen de gelegenheid te bieden om samen te werken met een grote verscheidenheid van mensen ontstaan er baanbrekende producten. De inbreng, begeleiding en participatie van professionele acteurs en regisseurs, die zowel in theater, televisie of film hun sporen hebben verdiend voegt een extra dimensie toe aan tot welke hoogte een uit te werken idee kan stijgen. Tegelijkertijd zorgt dit gegeven ook voor eenheid en aangezien iedereen vanuit hetzelfde punt vertrekt behoudt het festival ook haar kracht; de schrijver of de maker staat ten alle tijde centraal. Een concept waar lef voor nodig is en waarin geen plaats is voor egotripperij.


MC heeft met Hollandse Nieuwe een festival in handen dat dienstbaar is aan de vraag die (nieuwe)makers, jong en oud, zwart en wit hebben naar een platform waarbinnen zij hun ideeën kunnen werken. Door de focus te verleggen naar de mogelijkheden van een idee in plaats van het resultaat van een (eerste) uitwerking kunnen schrijvers en makers langer theatraal blijven dromen. Door de zorgvuldigheid waarmee MC de schrijvers en makers selecteert en vervolgens begeleidt waarborgt men de kwaliteit en waakt men ervoor 'the bigger picture' uit het oog te verliezen; als theaterproductiehuis een kloppend hart zijn en blijven dat te alle tijde beïnvloed blijft door de tijd, ontwikkelingen en het moment.

Nb: Zin met quote van scenarioschrijver en regisseur Maarten van Hinte (*) quote uit kennismakingsgesprek 17 oktober 2009.
de HN11'09 dagkrant DAG 1 t/m 4.'Dit is theater – Jesse Goossens.